بحران کارت گرافیک تا کی قرار است ادامه پیدا کند؟
مقدمه
اگر تا به امروز اخبار روز دنیای دیجیتال را دنبال کرده باشید، راجع به رمزارزها، بلاک چین و در راس آن بیت کوین (Bitcoin) شنیده‌اید. این روزها بازار ارزهای دیجیتال حسابی داغ شده است و بسیاری از هموطنان نیز در این حیطه ورود کرده‌اند. و ظاهرا سرمایه‌های کلانی به صورت ناشناس در این فضا جابه‌جا می‌شود.
اما تا چه حد راجع به این رمز ارزها، کاربردشان و در نهایت تاثیرات‌شان بر بازار محصولات دیجیتال از جمله کارت گرافیک‌ها آشنایی دارید؟ احتمالا شنیده باشید که در طی سال‌ها گذشته ارزش این ارزها بر قیمت جهانی کارت گرافیک (GPU) تاثیر گذار بوده است. اما چه ساز و کاری منجر به این افزایش قیمت می‌شود؟ و این بحران بازار جهانی سخت افزار را تا به کجا خواهد برد؟
تاریخچه ارز دیجیتال: همه چیز درباره‌ی بیت کوین
طبق اطلاعات در دست، از سال ۲۰۰۷ فرد ناشناسی به نام ساتوشی ناکاماتو (Satoshi Nakamoto) بر مبحثی به نام بیت کوین فعالیت می‌کرد. همچنان مشخص نیست که ساتوشی ناکاماتو فردی حقیقی است یا نامی مستعار بر یک مجموعه. اما غالب شایعات مدعی می‌شوند که ساتوشی ناکاماتو مردی ژاپنی و متولد سال ۱۹۷۵ است.
او همان کسی است که اولین پایگاه داده بلاک چین را توسعه داده است و دامنه اینترنتی bitcoin.org را نیز در اختیار جامعه بیت‌کوین قرار داده است. ساتوشی کمی بعد از عرضه این ارز، مدیریت پروژه را به یکی دیگر از توسعه دهنگان بیت کوین انتقال داد. و خود در تاریخی مابین سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ برای همیشه ناپدید شد.
در تاریخ ۲۲ می ۲۰۱۰ اولین تراکنش مالی بیت‌کوینی در دنیا صورت گرفت. این تراکنش شامل خرید یک پیتزا در ازای پرداخت ۱۰ هزار بیت‌کوین بود. جالب است بدانید که در آن زمان، این مقدار بیت‌کوین معادل ۲۵ دلار می‌شد. قیمت این ارز دیجیتال در سال جاری به بیش از ۶۰ هزار دلار نیز رسید.
اما تولد و توسعه بیت کوین تازه آغازی بود بر داستان ارزهای دیجیتال. در طی سال‌های بعدی و با ورود متخصصان، برنامه نویسان و دوستداران تکنولوژی ارزهای موفق و بعضا غیر موفق بسیاری متولد شدند. از این رمز ارزها می‌توان به اتریوم (ETH)، لایت کوین (LTC)، بیت کوین کش (BCH) و… اشاره کرد.
داستان تولد و توسعه بسیاری از این رمز ارزها بسیار ساده است. تعداد زیادی از این رمز ارزها حتی پشتوانه مالی نداشته و توسط انسان‌های معمولی و غیرسرشناس توسعه داده شده‌اند. برای مثال می‌توان به ارز دوج کوین (DOGE) اشاره کرد. این ارز در ابتدا با یک میم و بخاطر یک شوخی اینترنتی آغاز شد. اما امروزه بازاری به ارزش چندصد میلیون دلار دارد.
هدف ارزهای دیجیتال چیست؟
رمز ارزها، در واقع ارزهای دیجیتال غیرمتمرکزی است که ماهیت فیزیکی ندارد. از این رو هیچ دولت یا مجموعه‌ای نمی‌تواند آن را کنترل کند. در واقع بیت کوین و سایر رمز ارزها در مجموعه کامپیوترهای دارند کوین متصل به هم در سرتاسر جهان که تحت عنوان بلاک چین شناخته می‌شود، حفظ و کنترل می‌شود.
فسلفه وجودی بیت کوین، ایجاد یک سیستم عمومی برای تبادلات مالی و تراکنش‌های داخلی و بین المللی بدون نیاز به واسطه‌های مالی چون بانک‌ها است. در واقع در این سیستم هر شخص به صورت مستقل می‌تواند یانکدار خود باشد. و در این سیستم با وجود ناشناس بودن، تقلب جایگاهی ندارد.
در واقع هدف اولیه توسعه بیت کوین، حذف اعمال نفوذ و نظارت بانک‌ها، دولت‌ها و مجموعه‌های خصوصی بر تراکنشات مالی مردم در سرار دنیاست. تراکنش‌های فارغ از زمان، مکان جغرافیایی و یا محدودیت مالی. در واقع بیت کوین و در ادامه سایر ارزهای دیجیتال آینده‌ای مالی آزاد و فرای کنترل دولت‌ها را برای مردمان سرتاسر دنیا به تصویر می‌کشند.
بیت کوین چطور قیمت کارت گرافیک را افزایش می‌دهد؟
برای این که بدانیم ارزهای دیجیتال چطور باعث افزایش قیمت کارت گرافیک می‌شوند، ابتدا باید درباره شیوه استخراج و کار آن‌ها را بدانیم. بیت کوین و غالب ارزهای دیجیتال به وسیله پروتکل‌های ریاضی خاصی تولید می‌شوند. علت به کار بردن عبارت استخراج یا Mining برای تولید این رمزارزها، اشاره به شباهت فرآیند به دست آوردن این رمز ارزها با استخراج منابع ارزشمند از معدن است.
در واقع پروسه به دست آوردن بیت کوین مانند حدس زدن یک عدد خاص از میان میلیاردها عدد رندوم است. واضح است که این حدس زدن توسط سیستم سخت افزاری شما صورت می‌گیرد. هرچه سخت افزار قدرتمندتری داشته باشید، شانس حدس زدن بالاتری دارید.
شاید با خود بگویید که چه چیزی بهتر از پول مجانی و در دسترس. اما عجله نکنید. ساتوشی سیستم بیت کوین را به گونه‌ای طراحی کرده است که حدس زدن یا اصطلاحا استخراج هر کوین جدید، دشوارتر از قبلی باشد. در نتیجه با افزایش تعداد کوین‌های ماین شده، دشواری بدست آوردن کوین بعدی در قالب یک نمودار خطی افزایش می‌یابد.
این تازه اول ماجراست!
از طرفی تعداد کوین‌های قابل استخراج عدد محدودی دارد. برای مثال تنها ۲۱ میلیون بیت کوین قابل استخراج است. بنا به استناد وبسایت Buy Bitcoin worldwide در تاریخی که این مقاله منتشر می‌شود، قریب به ۱۹ میلیون از این بیت کوین استخراج شده است که چیزی حدود ۲ میلیون بیت کوین را برای استخراج باقی می‌گذارد.
در گذشته به علت خالی بودن عرصه ماینینگ، استخراج بیت کوین روال بسیار ساده‌تری داشت. در واقع پروسه محاسبات ریاضی یا همان حدس زدن این عددهای خاص انرژی کمتری نیاز داشت. از این رو در آن زمان از پردازنده‌هایی مانند CPUهای معمولی برای استخراج این رمزارزها استفاده می‌شد.
به تدریج و با اشباع شدن بازار و همچنین شکل گیری رقابت شدید برای استخراج کوین‌های بیشتر، ماینرها اقدام به استفاده از پردازنده‌های قدرتمندتری چون GPUها کردند. پردازندهای گرافیکی و در راس آن‌ها، کارت گرافیک‌های گیمینگ توان محاسباتی بالاتری نسبت به CPUها داشتند (تا سی برابر). از این رو بازار تقاضا برای این محصولات افزایش یافت.
با بالاتر رفتن قیمت بیت کوین بر اثر عوامل گوناگون، تعداد افراد تازه وارد به حوضه ماینینگ نیز افزایش یافت. بدین صورت هرروز عده‌ی بیشتری خواستار تهیه پردازنده‌های گرافیکی قدرتمند شدند. از طرفی شرکت‌های مادر تولید کننده توان رقابت با بازار تقاضا را نداشتند. از این رو خرید و فروش کارت گرافیک‌های قدرتمند وارد بازار سیاه شد.
به تدریج و با افزایش این تقاضا، قیمت جهانی کارت گرافیک نیز افزایش پیدا کرد. به طوری که امروزه ارزش رمز ارزها و در راس آن بیت کوین عامل اصلی تعیین قیمت کارت گرافیک‌ها هستند. هرچند در طی سال‌های گذشته پردازنده‌های با تراشه قدرتمندتر نظیر FPGA با ASIC که با محوریت ماینیگ ساخته شدند نیز وارد بازار شدند، اما به علت قیمت بالا و محدودیت عرضه همچنان نتوانسته‌ند با کرات گرافیک‌ها رقابت کرده و مانع افزایش قیمت آن شوند.
ارز دیجیتال چیا و افزایش قیمت حافظه‌ها
اگر پیگر اخبار دنیای تکنولوژی باشید در طی هفته‌های گذشته نام رمز ارز جدید چیا (Chia) را شنیده‌اید. این رمز ارز تازه نفس که با شعار «رمز ارز سبز» منتشر شده است، این اواخر تحولات بسیاری را در بازار حافظه‌ها رقم زده است. در همین راستا نیز مقاله‌ی «ارز دیجیتال چیا چطور قیمت SSD را افزایش می‌دهد؟» منتشر کردیم.
رمز رز چیا برخلاف ارزها رایج چون بیت کوین که از متد Proof of Work برای استخراج بهره می‌گیرد، که برای استخراج تنها نیازمند فضای ذخیره سازی است. ارز دیجیتال چیا از الگوریتم Proof of space استفاده می‌کند. درواقع چیا سراغ فضای ذخیره‌سازی سیستم‌های ماینرها می‌رود تا مجموعه‌ای از اعداد رمزنگاری را که از آن‌ها با عبارت «پلات» یاد می‌شود ذخیره کند.
این پلات‌ها در واقع مانند برگه‌های لاتاری عمل می‌کنند. با استخراج پلات‌ها شانس ماینر برای دریافت پاداش بالاتر می‌رود. از آن جایی که ماکسیمم سایز یک پلات به صد گیگابایت می‌رسد، برای شانس بیشتر، ماینر نیازمند فضای ذخیره سازی بیشتری است. چیا می‌تواند روی تلفن‌های همراه، کامپیوترهای خانگی و حتی دیوایس‌های ضعیف نیز استخراج شود.
در راس این تجهیزات ذخیره سازی SSDها هستند. SSD به خاطر داشتن سرعت نوشتن بیشتر، برای استخراج چیا تقاضای بیشتری نسبت به HDD و سایر تجهیزات ذخیره سازی دارد. بالا بودن سرعت SSD به معنی زمان کمتری برای تولید هر پلات. و در نتیجه سود بیشتر در بازه زمانی ثابت است.
رمز ارز سبز، یک دروغ تجاری!
گفته می‌شود رمز ارز چیا با هدف کاهش فشار بر بازار پردازنده‌ها و به خصوص کارت گرافیک توسعه داده شده است. این ارز که توسط خالق بیت‌تورنت (BitTorrent) یعنی برام کوهن (Bram Cohen) توسعه داده شده است، به عنوان رمز ارز دوست دار محیط زیست معرفی می‌شود.
اما پیش لرزه‌های استخراج این ارز تا به این لحظه باعث افزایش پنج الی سی درصدی قیمت جهانی حافظه‌های SSD شده است. اما این تمام ماجرا نیست. چون طبق یافته‌های جدید عمر SSDها برای استخراج رمز ارز چیا بعضا تا کمتر از یک ماه نیز می‌رسد. در نتیجه این رمز ارز برخلاف شعار اصلی خود، به علت استهلاک بسیار بالا برای ماین نمی‌تواند یک رمز ارز سبز یا دوست‌دار محیط زیست تلقی شود.
بازار آشفته سخت افزار ایران و چشم انداز آن
این روزها وضعیت بازار کامپیوتر ایران نیز بدتر از همیشه است. افزایش قیمت جهانی سخت افزار همسو با رمز ارزها و کاهش سرعت عرضه پردازنده به علت شرایط پاندمیک جهانی در کنار محدودیت‌های داخلی شرایط را برای گیمرهای ایرانی بیش از پیش دشوار کرده است.
تداوم و تشدید تحریم‌های اقتصادی، کاهش شدید ارزش ارز ملی و همچنین محدودیت‌های بانک مرکزی با واردات کالا های خارجی به منظور کنترل نرخ ارز و از طرفی دپو محصولات و عملکرد سلیقه‌ای در فروش به علت عدم اطمینان از آینده توسط توزیع کنندگان نیز، این آش را شورتر کرده است.
با این اوصاف وضعیت سخت افزار در ایران بدتر از همیشه است. این روزها تهیه یک کامپیوتر مناسب گیمینگ یا لپ‌تاپ بالا رده دشوارتر از همیشه است. بسیار از قطعات یا مدل‌ها به علت محدودیت در واردات اصلا وارد نمی‌شوند. و اگر هم در بازار آشفته ایران پیدا شوند، قیمت‌هایی بسیار نامعقول و غیرمنطقی خواهند داشت.
بحران کارت گرافیک تا کی قرار است ادامه پیدا کند؟
متاسفانه با توجه به وابستگی قیمت پردازنده‌ها به خصوص کارت گرافیک به رمز ارزها نمی‌توان از زمان قطعی اتمام این بحران صحبت کرد. امروزه ارزش رمز ارزها و در راس آن بیت کوین تعیین کننده قیمت کارت گرافیک‌هاست. از طرفی ظهور رمز ارزهای جدیدی نظیر چیا نیز ورود این ارزش گذاری بر بازار حافظه‌ها تشدید کرده است.
با این اوصاف تا جایگزینی روش یا ابزاری ارزان‌تر و در دسترس‌تر برای استخراج رمز ارزها، نمی‌توان به بهبود بحران جهانی سخت افزار امید داشت. البته با بهبود شرایط پاندمیک جهانی و افزایش سرعت عرضه محصولات در اواخر سال میلادی جاری می‌توان انتظار کاهش مقطعی قیمت سخت افزارها را داشت. اما این تازه آغاز راه است!
نتیجه گیری
امروزه ما در دنیایی متفاوت‌تر از گذشته و با تکنولوژی‌های نو زندگی می‌کنیم. ارزهای دیجیتال یا رمز ارزها یکی از آن دسته از تکنولوژی‌های نویی هستند که به تدریج و در یک پروسه طولانی در حال ایجاد تغییراتی اساسی در سیستم‌های مالی و بانکداری جهانی به جهت تسهیل استفاده جهانی آن هستند.
به طور قطع هر تغییر بزرگی با هزینه‌هایی نیز همراه است. ما هزینه این تحول جهانی را با افزایش قیمت سخت افزار و به خصوص پردازنده‌ها پرداخت می‌کنیم. اما این که تاثیرات این تحولات بر زندگی آینده ما چگونه خواهد بود، سوالی است که تنها زمان قادر به پاسخگویی آن است.
بیشتر بخوانید:
