هرآنچه که باید پیش از خرید مادربرد گیمینگ بدانید
مادربرد یا برد اصلی (Motherboard) که نوعی تخته مداری الکتریکی است، در واقع به عنوان مرکز ارتباطات رایانه شناخته می‌شود. بخش‌های گوناگون یک کامپیوتر روی این قسمت سوار شده و مادربر دو وظیفه اصلی، اتصال اجزا به یکدیگر و تامین انرژی الکتریکی آن‌ها را به عهده می‌گیرد. مادربرد از بااهمیت و حیاتی‌ترین قطعات کامپیوتر است با این حال نقش تعیین کننده‌ای در عملکرد سیستم شما نخواهد داشت.
تفاوت بین مادربردها، فارغ از چیپست و پلتفرم، غالبا به امکانات جانبی آن‌ها محدود می‌شود. این امکانات جانبی شامل تعدد و کیفیت اسلات‌های ورودی، مدار تغذیه‌ی قدرتمندتر برای اورکلاک، قطعات الکترونیکی با کیفیت‌تر برای تحمل حرارت بیشتر، ماژول وای فای، تراشه‌های کنترلی، کنترلرهای نورپردازی RGB و غیره می‌شود. در ادامه به تفضیل به بررسی تمامی این مسائل می‌پردازیم.
پلتفرم: اینتل در برابر ای‌ام‌دی
در خرید یک سیستم کامپیوتر، اولین قدم انتخاب پردازنده و تعیین پلتفرم مربوط به آن است. شما در این قسمت پردازنده‌های اینتل (Intel) و محصولات ای‌ام‌دی (AMD) را به عنوان تنها گزینه‌های معمول انتخاب کرده و سپس با توجه به پلتفرم انتخابی اقدام به خرید مادربرد و سپس سایر قطعات بپردازید.
AMDمادربرد و پردازنده شما بایستی از یکی از دو پلتفرم اینتل و یا AMD باشد تا به صورت کاملا سازگار با یکدیگر کار کنند. شما قادرید بسته به بودجه و امکانات مورد نیاز خود از بین پردازنده‌های یکی از این دو کمپانی انتخاب کرده و سپس مادربرد را نیز متناسب با پلتفرم پردازنده‌ی و نیاز آن خریداری کنید.
در نظر داشته باشید که تمامی پردازنده‌ها و مادربردها از یک برند با یکدیگر سازگار نبوده و به شما اجازه‌ی بهره وری کامل از تمام توان قطعات را نخواهند داد. عوامل زیادی نظیر نسل پردازنده، چیپست مادربرد و درگاه‌ها در تعیین عملکرد این دو قطعه کنار هم تاثیر گذارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
چیپست مادربرد
زمانی که از چیپست مادربرد صحبت می‌کنیم، در واقع به خانواده‌ی مادربرد اشاره داریم. هر خانواده بسته به هدف تولید مجهز به یک تعداد درگاه و ورودی بود و از یک سری تکنولوژی پشتیبانی می‌کند. در واقع چیپست است که به شما امکان ترکیب سایر قطعات را به عنوان میزبان می‌دهد و در تعیین کامپوننت هایی نظیر کارت گرافیک و رم نیز نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
با این حال پردازنده مرکزی یا CPU است که چیپست مادربرد را تعیین می‌کند. پس زمانی که پردازنده‌ی جدیدی معرفی می‌شود، بایستی انتظار مادربرد جدیدی نیز بکشیم. به همین ترتیب همزمان و یا پس از بازه کوتاهی بردهای از خانواده‌ی برد اول اما با امکانات محدودتر معرفی می‌شوند که همگی از یک سری چیپست بوده و به منظور پشتیبانی از نسل جدید پردازنده برای کامپیوترهای مین استریم و سبک‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توضیح تمامی این خانواده‌ها و کاربردهایشان در این مقاله نمی‌گنجد. با این وجود در ادامه تلاش می‌کنم تا به معرفی رایج‌ترین چیپست‌های دسکتاپ و بازار هدفشان بپردازم. قضیه در سمت اینتل کمی ساده‌تر است چرا که همانند جدول هر سری دسکتاپ معرف یک سری امکانات ثابت هستند. توجه کنید که در تعداد درگاه‌ها به ماکسیمم مدل پرچمدار هر سری اشاره شده است.
| چیپست مادربرد اینتل | اورکلاک | درگاه PCIe | درگاه USB |
| سری Z | پشتیبانی از اورکلاک پردازنده‌های مختوم به K | ماکسیمم ۲۴ لاین (نسل چهار) | تا ۶ درگاه USB 3.1 نسل دو |
| سری H | پشتیبانی نمی‌کند | ماکسیمم ۲۰ لاین | تا ۴ درگاه USB 3.1 نسل دو |
| سری B | پشتیبانی نمی‌کند | ماکسیمم ۲۰ لاین | فقط درگاه USB 3.0 |
اما انتخاب‌ها در سوی AMD با توجه تنوع خانوادههای سوکت AM4 کمی بیشتر است. همانند جدول پیشین در این جدول نیز منظور از ماکسیمم مدل پرچمدار هر خانواده است.
| چیپست مادربرد AMD | اورکلاک | درگاه PCIe | درگاه USB |
| سری B | پشتیبانی می‌کند | ماکسیمم ۲۰ لاین (نسل چهار) | تا ۶ درگاه USB 3.2 نسل دو |
| سری A | پشتیبانی نمی‌کند | ماکسیمم ۲۶ لاین (نسل سه) | تا ۵ درگاه USB 3.2 نسل دو |
| سری X | پشتیبانی می‌کند | ماکسیمم ۳۶ لاین (نسل چهار) | تا ۱۲ درگاه USB 3.2 نسل دو |
با این حال در این دو جدول ما تنها به اختصار برخی از خانوادههای رایج دسکتاپ هر پلتفرم را معرفی نمودیم. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و همچنین جزییات به روزتر می‌توانید از راهنما و کاتالوگ چیپست‌های اینتل و چیپست‌های AMD کمک بگیرید.
در نهایت اما بهترین شیوه انتخاب، تعیین مدل به مدل و سازگار با پردازنده‌ی مرکزی شماست. برای مثال اگر پردازنده‌های سطح بالا و قدرتمند را تهیه می‌کنید باید سراغ مادربردهایی با چیپست X299 (اینتل) و X399 (ای‌ام‌دی) بروید. اما برای کاربران مین استریمی که فقط می‌خواهند یک کارت گرافیک و چند درایو نصب کنند، انتخاب چیپست‌های زیر Z370 (اینتل) یا X370 (ای‌ام‌دی) کافی خواهد بود.
اگر مادربردهای H370 ،Q370 ،B360 و یا H310 را در سمت اینتل برگزینید، گزینه اورکلاک را از دست خواهید داد. اگرچه به هر حال تنها تعداد اندکی از پردازنده‌های میان رده اینتل قابلیت اورکلاک دارند (آن‌هایی که به عبارک “K” مختوم می‌شوند). اما این چیپ ست‌های کاهش یافته در واقع جدیدتر از Z370 هستند که برخی ویژگی ها (مانند پشتیبانی یکپارچه/ USB 3.1 و Gen2) را که Z370 اینتل ندارد را به کاربر ارائه می‌دهند. برای بهره‌مندی از جدیدترین و بهترین ویژگی های اینتل، به علاوه گزینه‌های اورکلاک بهتر است مادربردهایی با چیپست Z390 را انتخاب کنید.
در سمت AMD، مادربردهای B450 ،B350 ،B550 و حتی B300 از اورکلاک پشتیبانی می‌کنند. اگرچه با تهیه‌ی این مادبردها، برخی از پورت‌های سریع USB و SATA را از طریق چیپست X370 از دست خواهید داد. اگر به پورت و درایو بیشتری احتیاج دارید، افزایش هزینه بابت یک مادربرد با چیپست X370 یا X470 ارزش دارد.
در سمت اینتل چیپست Z690 جدیدترین مدل های اند سری Z است و در سوی AMD چیپست X570 تازه‌ترین عضو خانواده است که جدیدترین امکانات نظیر درگاه‌‌های پرسرعت ساتا و PCIe را همراه دارد. با این حال معرفی پردازنده‌های قدرتمند نسل دوازدهم اینتل خبر از عرضه‌ی بردهایی جدید را در هر دو سویه می‌دهد.
فرم فاکتور
مبحث قابل تامل دیگر در خرید مادربرد، فرم فاکتور (Form Factor) و یا به شکل صحیح‌تر ابعاد مادربرد است. مادربردهای موجود در بازار بسته به شکل و اندازه در دسترس‌شان به طور کلی در چهار دسته بندی ATX و MicroATX و Mini-ITX و البته EATX قرار می‌گیرند. شما بایستی با توجه به سایز مادربرد و فضای موردنظر آن اقدام به خرید کیس نمایید.
نخستین‌بار در سال ۱۹۹۵، اینتل فرم‌فاکتور ATX را معرفی کرد که هنوز پس از گذشت بیش از بیست سال، این فرم فاکتور همچنان استاندارد و غالب کاربردهای دفتری و خانگی است. ATX با ابعاد ۳۰۵ در ۲۴۴ میلی‌متر بزرگ‌ترین و پرکاربردترین اندازه‌ای است که به صورت رایج می‌بینیم. در ادامه به منظور راحتی هرچه بیشتر شما، ابعاد دقیق هر فرم فاکتور را ذکر می‌کنیم.
| فرم فاکتور | طول (سانتی متر) | عرض (سانتی متر) |
| EATX | ۳۰.۵ | ۲۶.۶ |
| ATX | ۳۰.۵ | ۲۴.۴ |
| MicroATX | ۲۴.۴ | ۲۴.۴ |
| Mini-ITX | ۱۷ | ۱۷ |
سوکت مادربرد
سوکت مادربرد در واقع قسمتی است که پردازنده روی آن سوار می‌شود. طی سالیان متمادی، شاهد معرفی انواع مختلفی از سوکت‌های پردازنده بوده‌ایم؛ اما در حال حاضر، بیشتر از سوکت‌های LGA، PGA و BGA در ساخت مادربردها استفاده می‌شود. به صورت کلی PGA از پین های پردازنده استفاده می‌کنند، LGA از پین‌های پردازنده به نفع پین‌های موجود در سوکت مادربرد صرف نظر می‌کنند و BGA از توپ های لحیم شده برای اتصال به سیستم استفاده می‌کنند. سوکت‌های BGA به‌طور دائمی به مادربرد متصل می‌شود و به همین دلیل، امکان به‌روزرسانی پردازنده وجود نخواهد داشت.
پردازنده‌های چند سال اخیر ساخته شده توسط اینتل از نوع بدون پین (Land Grid Array یا به اختصار LGA) و پردازنده‌های ساخته شده توسط AMD از نوع پین‌دار (Pin Grid Array یا به اختصار PGA) هستند. پس باید در نظر داشت که پردازنده‌‌ای که تهیه می‌کنید با مادربرد مورد نظر و آرایش سوکت‌های آن سازگار و از یک پلتفرم باشد. علاوه بر این سازگاری سخت افزاری، شما باید به همگام بودن بایوس مادربرد با پردازنده خود نیز توجه کنید.
با این حال، فرم رایج امروزی در غالب بردهای اینتلی LGA است. هرچند با توجه به تفاوت نسل، هر یک از چیپست‌های پردازنده با نسل خاصی از بردهای LGA اینتل سازگاری دارند که در ادامه به منظور تفهیم آسان‌تر به صورت گذرا، به معرفی جدیدترین چیپست‌ها و سوکت سازگارشان می‌پردازیم.
| چیپست پردازنده اینتل | سوکت سازگار |
| نسل دوازدهم | LGA 1700 |
| نسل یازدهم و دهم | LGA 1200 |
| نسل هشتم و نهم | LGA 1151 |
| X299 | LGA 2066 |
با این حال اوضاع در سوی AMD کمی متفاوت است. این کمپانی که سابقه‌ی کمتری در تولید پردازنده‌های دسکتاپ دارد، برای تعیین سوکت‌ها از استاندارد نسبتا ثابتی در این سال‌ها بهره نبرده است. با این حال از سال ۲۰۱۷ این کمپانی در حال استفاده از سوکت‌های AM4 استفاده است که از نظر فیزیکی تماما مشابه هستند. با این حال تمامی این بردها با سه نسل پردازنده‌های AMD سازگاری ندارند.در ادامه نیز به صورت گذرا، به جدیدترین چیپست‌های AMD و سوکت‌های سازگار با آن می‌پردازیم.
| چیپست پردازنده اینتل | برد با سوکت سازگار |
| Ryzen Zen 2 و Ryzen Zen 3 | بردهای نسل سوم A520 و B550 و X570 |
| Zen+ و Ryzen Zen 2 و Ryzen Zen 3 (در صورت آپدیت بایوس) | بردهای نسل دوم B450 و X470 |
| Zen+ و Ryzen Zen 2 و Ryzen Zen | بردهای نسل اول A320 و B350 و X370 |
اسلات‌های رم
تعداد اسلایدهای رم (RAM) تعبیه شده روی مادربرد نیز جزو مواردی است که هنگام خرید بایستی به آن توجه کنید. اگر در اسمبل سیستم خود ظرفیت بالای حافظه‌ی رم و چینش‌های دو یا چهارکاناله را در نظر دارد، باید بابت مادربردها با تعداد اسلات‌های بیشتر هزینه کنید. شما می‌توانید مادربردهایی با حداکثر هشت اسلات بیابید، با این حال پیشنهاد تهیه‌ی مادربردی با چهار اسلات رم است.
اسلات‌های توسعه
همان طور که می‌دانید، رو مادربرد اسلات‌هایی به منظور توسعه کارکرد کامپیوتر تعبیه شده است. زمانی که از این اسلات‌ها صحبت می‌کنیم، معمولا به PCIe x1 کوتاه (برای ماژول‌های ساتا، اتصالات USB و…) و اسلات‌های کشیده‌تر PCIe x16 (برای کارت گرافیک، حافظه‌های با PCIe پرسرعت و…) اشاره داریم. تعداد این اسلات‌ها بسته به فرم فاکتور مادربرد متفاوت خواهد بود.
به طور معمول شما نیاز به اسلات کارت گرافیک، کارت صدا، چند ماژول توسعه حافظه و در بیشترین حالت کپچر کارت و گرافیک ثانویه نیاز دارید. پس مطمئن شوید بردی که تهیه می‌کنید نیاز آینده‌ی شما را برای توسعه‌ی کامپیوتر پاسخگو باشد.
غیر از تعداد اسلات‌ها، ماکسیمم سرعت ورودی و خروجی (high-speed input/output) اسلات‌های توسعه نیز حائز اهمیت است. برای مثال اخیرا استفاده از ماژول‌های حافظه‌ی گران قیمت با درگاه PCIe 4.0 برای کامپیوترهای گیمینگ مرسوم شده است. در نتیجه اگر قصد بهره مندی از SSDها با این سرعت را دارید بایستی به جای نسل مرسوم 3.0 که در چندین سال گذشته استاندارد بوده، سراغ PCIe 4.0 بروید که از نظر فنی پهنای باند موجود هر خط PCIe را دو برابر می کند.
قصد اورکلاک پردازنده‌ها را دارید؟
اورکلاک (Overclock) در ریشه لغوی به معنای افزایش سرعت کلاک یکی از اجزاء سخت‌افزار است. معمولا سازنده‌ی قطعه موردنظر، فرکانس مشخصی را برای کارکرد آن در نظر گرفته و وقتی آن را اورکلاک می‌کنیم، قطعه مورد نظر در سرعت کلاک بالاتری فعالیت می‌کند. با افزایش سرعت کلاک اجزای سخت‌افزاری، تعداد اعمال انجام شده در ثانیه افزایش می‌یابد و لذا عملکرد سیستم بالا می‌رود اما گرمای بیشتری نیز تولید شده و حرارت قطعه بالاتر می‌شود.
از آن‌جایی که اساس اورکلاک، بالابردن فرکانس کاری قطعات است که به طبع مصرف برق بیشتری می‌طلبد؛ از این رو در مادربردهایی که توانایی اورکلاک را دارا هستند، از مدار تغذیه‌ی حرفه‌ای‌تری در مقایسه با مادربردهای معمولی استفاده می‌شود. همین امر قیمت این مادربردها را در مقایسه با مادربردهای معمول به شدت بالا میبرد. پس اگر قصد اورکلاک ندارید، از این قابلیت صرف نظر کنید.
در پلتفرم اینتل مادربردها با چیپست خانواده‌ی Z و X و در پلتفرم AMD مادربردها با چیپست خانواده‌ی B و X از اورکلاک پشتیبانی می‌کنند. اگر از این دسته مادربردها خرید می‌کنید بایستی به فکر تهیه‌ی منبع تغذیه‌ی با استاندارد برنزی و بالاتر و با توان قابل قبول نیز باشید.
سایر نکاتی که نباید از یاد ببرید
مانند تمامی قطعات سخت افزاری موجود در بازار، مادربردها نیز در قیمت‌ها و با برندهای متفاوتی عرضه می‌شوند. بسیاری از اوقات، اختلاف قیمت اشاره به ماژول‌های مازادی است که در مدل‌های گیمینگ و حرفه‌ای تعبیه شده است. کارت وای‌فای، ماژول بلوتوث و نورپردازی‌های RGB از این دسته هستند. پیشنهاد می‌شود اگر بودجه‌ی محدودی دارید سراغ این دسته از ویژگی‌ها نروید و صرفا به تهیه‌ی مدل‌های بیسیک اکتفا کنید.
چه مادربردی مناسب گیمینگ است؟
مادربرد از بااهمیت و حیاتی‌ترین قطعات کامپیوتر است با این حال نقش تعیین کننده‌ای در عملکرد سیستم شما نخواهد داشت. این قطعه که میزبان سایر کامپوننت‌های سخت افزاری است، امکان و میزان توسعه‌ی کامپیوتر شما را تعیین می‌کند. مادربرد مناسب گیمینگ به هیچ عنوان مدل‌های گران قیمت و پرزرق و برق نیستند.
بهترین مادربرد گیمینگ در واقع مدلی است که با پردازنده، رم و سایر قطعات شما سازگاری کاملی داشته باشد. همچنین با تعدد اسلات توسعه به شما اجازه‌ی آپگرید احتمالی در سال‌های بعدی را بدهد.
نتیجه گیری
در این مقاله به صورت مفصل به بررسی المان‌های حائز اهمیت در خرید مادربرد گیمینگ پرداختیم. برای دریافت بهترین خروجی گیمینگ نیازی به تهیه جدیدترین چیپست‌ها با امکانات زیاد ندارید. تنها کافیست با خرید هوشمندانه، مناسب‌ترین گزینه که در تناسبی کامل با پردازنده، رم و ماژول‌های حافظه مد نظر شماست را برای پلتفرم خود تهیه کنید.
هرآنچه که باید پیش از خرید بدانید:
